58. Zarządzanie ryzykiem walutowym

Ryzyko walutowe to ryzyko poniesienia straty z tytułu zmian kursów walutowych, generowane przez utrzymywanie otwartych pozycji walutowych w poszczególnych walutach.

Celem zarządzania ryzykiem walutowym jest ograniczanie ewentualnych strat z tytułu zmian kursów walut do akceptowalnego poziomu poprzez odpowiednie kształtowanie struktury walutowej pozycji bilansowych oraz pozabilansowych.

58.1 Pomiar ryzyka walutowego

Do pomiaru ryzyka walutowego stosowany jest w Banku model wartości zagrożonej (VaR) oraz testy warunków skrajnych.

Wartość zagrożona (VaR) definiowana jest jako potencjalna wartość straty wynikająca z utrzymywanych pozycji walutowych oraz zmienności kursów walut, przy założonym poziomie prawdopodobieństwa i z uwzględnieniem korelacji między czynnikami ryzyka. W 2015 roku w PKO Banku Polskim SA wprowadzono metodę historyczną wyznaczania VaR z tytułu ryzyka walutowego.

Testy warunków skrajnych (stress-testing i crash-testing) służą do oszacowania potencjalnej straty z zajętych pozycji walutowych w przypadku wystąpienia nadzwyczajnej sytuacji na rynku walutowym, która nie jest standardowo opisana za pomocą miar statystycznych. W Banku stosowane są dwa rodzaje scenariuszy:

  1. scenariusze hipotetyczne – w których przyjmuje się hipotetyczną aprecjację lub deprecjację kursów walutowych (20-procentową oraz 50-procentową),
  2. scenariusze historyczne – scenariusze zachowań kursów walutowych zaobserwowane w przeszłości.

58.2 Prognozowanie i monitorowanie ryzyka walutowego

VaR Banku oraz analizę stress-testową narażenia Grupy Kapitałowej na ryzyko walutowe, łącznie dla wszystkich walut przedstawia poniższa tabela:

Nazwa miary wrażliwości 31.12.2015 31.12.2014
VaR 10 - dniowy przy poziomie ufności 99% (tys. PLN)*        25 384          6 230
Zmiana kursów WAL/PLN o 20% (tys. PLN) (test warunków skrajnych)**          1 941        28 609

*Biorąc pod uwagę charakter prowadzonej działalności pozostałych Spółek Grupy Kapitałowej generujących istotne ryzyko walutowe oraz specyfikę rynku, na którym działają, Bank nie wyznacza skonsolidowanej miary wrażliwości VaR. Spółki te wykorzystują własne miary ryzyka do zarządzania ryzykiem walutowym. Miarę VaR 10-dniowy stosuje KREDOBANK SA, jej wartość na dzień 31 grudnia 2015 roku wyniosła ok. 4 836 tysięcy PLN, a na dzień 31 grudnia 2014 roku ok. 3 663 tysięcy PLN.

** W tabeli zaprezentowano wartość najbardziej niekorzystnego testu warunków skrajnych spośród scenariuszy: aprecjacja PLN o 20% oraz deprecjacja PLN o 20%.

Wielkość pozycji walutowych w Grupie Kapitałowej prezentuje poniższa tabela:

Wielkość pozycji walutowych w GK     
Pozycja walutowa 31.12.2015 31.12.2014
EUR        94 134     (216 994)
USD       (87 336)     (113 960)
CHF       (72 465)       (36 566)
GBP         (1 798)          5 009
Pozostałe (Globalna Netto)      171 137      214 752

Wielkość pozycji walutowych jest kluczowym (poza zmiennościami kursów walutowych) czynnikiem determinującym poziom ryzyka walutowego, na jakie narażona jest Grupa Kapitałowa. Na poziom pozycji walutowych wpływają wszystkie transakcje walutowe, jakie zostają zawarte, bilansowe i pozabilansowe. Narażenie Banku na ryzyko walutowe jest niskie (w odniesieniu do funduszy własnych VaR 10-dniowy dla pozycji walutowej Banku na dzień 31 grudnia 2015 roku wynosił ok. 0,09%).

58.3 Struktura walutowa

Poniższe tabele przedstawiają zaangażowanie walutowe w podziale na poszczególne rodzaje aktywów, zobowiązań i zobowiązań pozabilansowych:

  Waluta w przeliczeniu na PLN – 31.12.2015
  PLN EUR CHF Inne Razem
 
Kasa, środki w Banku Centralnym 12 562 515 727 336 61 838 392 175 13 743 864
Należności od banków 1 949 983 1 677 024 113 138 813 232 4 553 377
Kredyty i pożyczki udzielone klientom 149 855 311 13 527 617 32 243 774 3 074 215 198 700 917
Papiery wartościowe 41 330 148 1 674 781 993 615 591 090 44 589 634
Aktywa trwałe 12 072 869 79 - 127 083 12 200 031
Inne aktywa i pochodne instrumenty finansowe 7 287 317 216 376 41 783 84 208 7 629 684
Suma aktywów (brutto) 225 058 143 17 823 213 33 454 148 5 082 003 281 417 507
Umorzenie/Odpisy z tytułu utraty wartości (12 024 404) (276 200) (963 701) (1 213 283) (14 477 588)
Suma aktywów (netto) 213 033 739 17 547 013 32 490 447 3 868 720 266 939 919
 
Zobowiązania wobec Banku Centralnego 4 219 - - - 4 219
Zobowiązania wobec banków 1 068 064 2 522 928 14 372 305 325 500 18 288 797
Zobowiązania wobec klientów 175 739 475 10 993 307 2 453 140 6 572 539 195 758 461
Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej 2 396 515 3 848 - 130 2 400 493
Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych 1 251 186 3 240 722 1 000 027 3 941 038 9 432 973
Zobowiązania podporządkowane 1 616 619 - 882 544 - 2 499 163
Rezerwy 242 884 5 396 1 037 2 777 252 094
Inne zobowiązania i pochodne instrumentyoraz rezerwa na podatek odroczony 7 424 363 459 055 24 659 130 729 8 038 806
Kapitały własne 30 264 913 - - - 30 264 913
Suma zobowiązań i kapitałów własnych 220 008 238 17 225 256 18 733 712 10 972 713 266 939 919
Udzielone zobowiązania pozabilansowe 48 906 838 3 970 891 187 858 4 506 378 57 571 965

  Waluta w przeliczeniu na PLN – 31.12.2014
  PLN EUR CHF Inne Razem
 
Kasa, środki w Banku Centralnym 10 724 759 492 047 70 260 451 305 11 738 371
Należności od banków 294 737 1 255 349 62 229 874 482 2 486 797
Kredyty i pożyczki udzielone klientom 140 063 419 13 660 027 30 954 027 2 842 388 187 519 861
Papiery wartościowe 38 635 005 933 402 - 721 119 40 289 526
Aktywa trwałe 11 712 203 - - - 11 712 203
Inne aktywa i pochodne instrumenty finansowe 7 727 158 397 235 64 329 551 218 8 739 940
Suma aktywów (brutto) 209 157 281 16 738 060 31 150 845 5 440 512 262 486 698
Umorzenie/Odpisy z tytułu utraty wartości (12 228 945) (223 357) (836 056) (497 751) (13 786 109)
Suma aktywów (netto) 196 928 336 16 514 703 30 314 789 4 942 761 248 700 589
 
Zobowiązania wobec Banku Centralnego 4 427 - - - 4 427
Zobowiązania wobec banków 2 241 032 2 774 653 14 348 416 30 381 19 394 482
Zobowiązania wobec klientów 158 613 283 8 318 970 2 258 841 5 195 672 174 386 766
Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej 2 675 833 3 785 - 104 2 679 722
Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych 1 268 242 5 818 661 2 671 536 3 542 171 13 300 610
Zobowiązania podporządkowane 1 619 833 - 794 152 - 2 413 985
Rezerwy 308 453 9 371 818 5 196 323 838
Inne zobowiązania i pochodne instrumentyoraz rezerwa na podatek odroczony 7 404 604 486 278 532 569 157 757 8 581 208
Kapitały własne 27 615 551 - - - 27 615 551
Suma zobowiązań i kapitałów własnych 201 751 258 17 411 718 20 606 332 8 931 281 248 700 589
Udzielone zobowiązania pozabilansowe 44 498 418 4 434 096 119 891 3 820 227 52 872 632

58.4 Raportowanie ryzyka walutowego

W Banku opracowywane są raporty dotyczące ryzyka walutowego w trybie dziennym, tygodniowym, miesięcznym oraz kwartalnym, przy czym raporty kwartalne dotyczą także Grupy Kapitałowej. Raporty zawierają informacje o ekspozycji na ryzyko walutowe oraz informacje na temat wykorzystania limitów na to ryzyko. 

58.5 Działania zarządcze dotyczące ryzyka walutowego

Głównymi narzędziami zarządzania ryzykiem walutowym w Grupie Kapitałowej są:

  • procedury dotyczące zarządzania ryzykiem walutowym,
  • limity i wartości progowe na ryzyko walutowe,
  • określenie dopuszczalnych typów transakcji walutowych oraz stosowanych w tych transakcjach kursów walutowych.

W Grupie Kapitałowej zostały ustanowione limity i wartości progowe na ryzyko walutowe m.in. na: pozycje walutowe, wartość zagrożoną obliczaną w horyzoncie 10-dniowym oraz stratę dzienną na rynku walutowym.

Metody zarządzania ryzykiem walutowym w spółkach zależnych Grupy Kapitałowej określają przepisy wewnętrzne, wprowadzane przez spółki, dla których miary ryzyka walutowego osiągają znaczącą wartość. Przepisy te opracowywane są po zasięgnięciu opinii Banku i z uwzględnieniem rekomendacji kierowanych do spółek przez Bank.