Sytuacja makroekonomiczna na świecie miała złożony wpływ na działalność i sytuację finansową Grupy Kapitałowej Banku w 2015 roku. 15 stycznia 2015 roku bank centralny Szwajcarii (SNB) zdecydował się na zniesienie górnego ograniczenia dla kursu EUR/CHF. W rezultacie nastąpiło skokowe umocnienie CHF wobec innych walut, w tym PLN. Negatywne efekty umocnienia CHF były częściowo niwelowane przez decyzję SNB o obniżeniu celu dla LIBOR 3M o 50pb do -0,75%. Z uwagi na utrzymywanie się obniżonej inflacji (m.in. na skutek spadku cen ropy naftowej) oraz w celu obrony przed umocnieniem EUR, Europejski Bank Centralny (EBC) wprowadził w marcu 2015 roku program skupu aktywów (QE) przewidujący skup listów zastawnych i innych papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami oraz obligacji skarbowych (60 mld EUR papierów miesięcznie do września 2016 roku). Z uwagi na pogłębienie spadków cen ropy i kontynuację spadku inflacji, w grudniu 2015 r. EBC obniżył stopę depozytową o 10pb do -30%, wydłużył program QE do marca 2017 roku, rozszerzając go na obligacje emitowane przez lokalny sektor publiczny oraz zadecydował o reinwestowaniu środków z zapadających papierów. Oprócz działań EBC, skutkujących pozytywnym impulsem kredytowym oraz słabym euro, gospodarce strefy euro sprzyjał spadek cen ropy. W efekcie wzrost PKB strefy euro przyspieszył w 2015 roku do 1,5% r/r z 0,9% w 2014 roku. Europejskiej gospodarce nie zaszkodziło w istotnym stopniu spowolnienie wzrostu gospodarczego w Chinach (z 7,4% w 2014 roku do 6,9% w 2015 roku). Niepewność co do sytuacji gospodarczej w Chinach i innych rynkach wschodzących stanowiła jednak ważny czynnik, który wpłynął na opóźnienie rozpoczęcia zacieśniania polityki pieniężnej Systemu Rezerwy Federalnej (Federal Reserve System – FED). Kontynuacja solidnego wzrostu PKB w USA (2,5% r/r w 2015 roku wobec 2,4% r/r w 2014 roku) oraz dalszy spadek stopy bezrobocia (do 5% na koniec 2015 roku z 5,6% na koniec 2014 roku) skłoniły jednak Federalny Komitet ds. Operacji Otwartego Rynku (Federal Open Market Committee – FOMC) do dokonania pierwszej od 8 lat podwyżki stóp procentowych (podniesienie w grudniu przedziału dla stopy fed funds o 25pb do 0,25-0,50%).
Tempo wzrostu polskiej gospodarki przez cały 2015 rok pozostawało stabilne w pobliżu poziomu 3,5% r/r, mimo zróżnicowanych tendencji w otoczeniu zewnętrznym. Głęboka recesja w Rosji i na Ukrainie wraz ze spowolnieniem/recesją w wielu krajach wschodzących (przede wszystkim w Chinach) ograniczały siłę popytu zewnętrznego, ale dominujący był pozytywny wpływ ożywienia w strefie euro. Pozytywnym impulsem pochodzącym z zewnętrznego otoczenia był znaczny spadek cen ropy. Dzięki temu popyt krajowy pozostał na ścieżce wyraźnego ożywienia. Dynamika konsumpcji utrzymała się na stabilnym poziomie nieco ponad 3% przy dalszej poprawie sytuacji na rynku pracy oraz deflacji zwiększającej realną siłę nabywczą gospodarstw domowych. Silny popyt inwestycyjny na początku roku wspierany był m.in. przez korzystne warunki pogodowe, natomiast w drugiej połowie roku utrzymaniu blisko dwucyfrowej dynamiki inwestycji firm sprzyjała rozbudowa potencjału produkcyjnego w motoryzacji i energetyce. Z drugiej strony spadek inwestycji samorządowych w drugiej połowie roku odzwierciedla zakończenie prosperity finansowej UE 2007-2013. W całym 2015 roku wzrost PKB wyniósł 3,6%. W marcu 2015 roku Rada Polityki Pieniężnej (RPP) zdecydowała się na obniżkę wszystkich stóp procentowych NBP o 50pb (referencyjna: 1,50%), na co wpływ miał spadek inflacji do najniższego poziomu w najnowszej historii polskiej gospodarki. W dalszej części roku RPP nie zdecydowała się na obniżki stóp, co wspierały: stopniowe spłycenie deflacji, utrzymywanie się wzrostu PKB powyżej 3% r/r oraz deprecjacja PLN.
PKO Bank Polski SA pozytywnie przeszedł testy warunków skrajnych (stress testy) przeprowadzone w drugiej połowie 2015 roku przez Komisję Nadzoru Finansowego. Celem prowadzonych stress testów było określenie potencjalnego wpływu zmiennego makroekonomicznego na sytuacje finansową, a w szczególności kapitałową instytucji polskiego sektora finansowego. Wyniki testów potwierdzają wysoką odporność Banku na występowanie szoków makroekonomicznych. W każdym ze scenariuszy Bank odnotowuje zysk netto, a wartość miar adekwatności kapitałowej pozostaje powyżej limitów wewnętrznych i zewnętrznych.
Uwzględniając wpływ sytuacji makroekonomicznej na kondycję finansową klientów PKO Banku Polskiego SA, Grupa Kapitałowa Banku konsekwentnie stosuje konserwatywne podejście do ryzyka kredytowego, rozpoznając odpisy z tytułu utraty wartości, których skala i struktura odzwierciedla wpływ obecnej sytuacji makroekonomicznej na sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej Banku.
Skonsolidowany zysk netto Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA uzyskany w 2015 roku wyniósł 2 609,6 mln PLN i był o 644,6 mln PLN niższy niż w 2014 roku. Po wyeliminowaniu zdarzeń jednorazowych: - opłaty do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) w ramach funduszu ochrony środków gwarantowanych (FOŚG) na pokrycie wypłat środków gwarantowanych dla deponentów Spółdzielczego Banku Rzemiosła i Rolnictwa z Wołomina w związku z jego upadłością w wysokości 338 mln PLN, - opłaty na Fundusz Wsparcia Kredytobiorców w wysokości 142 mln PLN, porównywalny zysk netto wyniósł 2 998,3 mln PLN i był niższy o 255,7 mln PLN niż w 2014 roku. Struktura sprawozdania z sytuacji finansowej Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA, charakteryzująca się silną bazą depozytową oraz bezpiecznym poziomem kapitałów własnych, pozwoliła na utrzymanie wysokiego wyniku na działalności biznesowej. W efekcie działań podejmowanych w 2015 roku Grupa Kapitałowa PKO Banku Polskiego SA zwiększyła sumę aktywów o ponad 18 mld PLN, w tym o blisko 11 mld PLN portfel należności od klientów, zachowując wysoki udział w rynku kredytów i depozytów. Poprawie uległą jakość portfela kredytowego, mierzoną wskaźnikiem kredytów z rozpoznaną utratą wartości oraz wskaźnikiem kosztu ryzyka.
Ze względu na zaangażowanie w spółki ukraińskie, w szczególności w KREDOBANK SA, Bank wyeksponowany jest na skutki ryzyk charakterystycznych dla rynku ukraińskiego. Na Ukrainie po osiągnięciu dna recesji w pierwszym kwartale 2015 roku (-17,2% r/r), dynamika PKB wzrosła do -1,2% r/r w czwartym kwartale 2015 roku. Załamanie notowań hrywny oraz wzrost cen administrowanych w kwietniu 2015 roku (ciepła woda, gaz, prąd) doprowadziły do drastycznego wzrostu inflacji CPI. Średniorocznie wyniosła ona 48,2% r/r ze szczytem na poziomie 60,9% r/r w marcu i 43,3% r/r na koniec 2015 roku. Bardzo wysoka inflacja przyczyniała się do pogorszenia sytuacji gospodarstw domowych (realna dynamika płac w okresie styczeń-grudzień 2015 roku wynosiła przeciętnie -18,5% r/r). W 2016 roku widoczny będzie spadkowy trend inflacji, który będzie wsparty przez wygaśnięcie efektu podwyżki cen mediów z kwietnia 2015 roku.
Silna deprecjacja kursu hrywny (z 15,82 UAH/USD na koniec grudnia 2014 roku do 33,75 UAH/USD na dzień 26 lutego 2015 roku) zmusiła bank centralny do podniesienia stóp procentowych do 30% (z 14% na koniec 2014 roku). Stabilizacja kursu walutowego umożliwiła (począwszy od sierpnia) obniżenie głównej stopy procentowej do 22%. Po osiągnięciu dna w lutym (5,6 mld USD) rezerwy walutowe systematycznie rosły osiągając 13,3 mld USD w grudniu (co stanowi 3,6-krotność miesięcznego importu). Narodowy Bank Ukrainy (NBU) kontynuował finansowanie ukraińskiego budżetu (wzrost udziału w strukturze posiadaczy obligacji skarbowych z 69,5% do 77,1% na koniec roku). Na początku roku widoczne jest odwrócenie tej tendencji z uwagi na wzrost zakupów obligacji przez banki komercyjne.
Ważnym osiągnięciem 2015 roku stała się restrukturyzacja euroobligacji Ukrainy, co pozwoli na istotne zmniejszenie kosztów obsługi zadłużenia zewnętrznego w ciągu najbliższych 4 lat, a jednocześnie stwarza sprzyjające warunki dla reform gospodarczych. Ze względu na przeprowadzoną restrukturyzację długów ratingi Ukrainy zostały podwyższone do B- z perspektywą stabilną (Standard & Poor”s w dniu 19 października 2015 roku), do Caa3 z perspektywą stabilną (Moody's w dniu 19 listopada 2015 roku) oraz do CCC (Fitch w dniu 19 listopada 2015 roku). Pociągnęło to za sobą podwyższenie ratingu banków działających na Ukrainie - w tym spółki KREDOBANK SA do poziomu CCC+.
Sektor bankowy znajdował się w trudnej sytuacji finansowej. Liczba banków prowadzących działalność operacyjną na Ukrainie spadła w 2015 roku (ostatnie dostępne dane na 1 grudnia 2015 roku) ze 163 do 120. Udział kapitału zagranicznego w sektorze spadał w pierwszej połowie roku (z 32,5% w grudniu 2014 roku do 27,5% w czerwcu 2015 roku.), aby wzrosnąć do 35,3% na koniec listopada. Wartość aktywów ogółem w ukraińskim sektorze bankowym w 2015 roku malała (z wyjątkiem okresu gwałtownej deprecjacji UAH) i na początek grudnia wyniosła 1 275,4 miliarda UAH (spadek o 41,5 miliarda UAH wobec końca 2014 roku). Do końca 2015 roku o 30,2 miliarda UAH spadła wartość portfela kredytów (nieznaczna skala spadku wolumenu kredytów wynikała głównie z deprecjacji hrywny - wzrost wolumenu kredytów walutowych o 86 miliardów UAH, tj. 17,5%). Spadek wolumenu kredytów dla gospodarstw domowych o 36,3 miliarda UAH nie został skompensowany przez wzrost portfela kredytów dla przedsiębiorstw o 9 miliardów UAH. Baza depozytowa sektora bankowego na Ukrainie wzrosła w 2015 roku o 47,1 miliarda UAH, głównie dzięki wzrostowi depozytów hrywnowych (28,1 miliarda UAH). Wzrósł wolumen depozytów walutowych (19 miliardów UAH), niemniej wynikało to jedynie z deprecjacji hrywny. Depozyty gospodarstw domowych spadły o 7,2 miliarda UAH, a przedsiębiorstw wzrosły o 46,7 miliarda UAH. Duże zmiany wolumenów kredytów i depozytów mające miejsce w pierwszej połowie roku były związane ze zmiennością kursu hrywny. W 2015 roku poprawiła się relacja kredytów do depozytów (spadek ze 147,4% do 134% w grudniu). Udział należności walutowych w strukturze portfela kredytów wzrósł do 56,9% w grudniu 2015 roku (wobec 47,0% na koniec 2014 roku). W 2015 roku banki stopniowo odbudowywały bazę kapitałową po gwałtownym spadku w 1 kwartale. W porównaniu do końca 2014 roku istotnie wzrósł współczynnik nieobsługiwanych kredytów (21,2% na koniec listopada 2015 roku vs. 13,5% w grudniu 2014 roku). W okresie styczeń-listopad spadł wskaźnik ROA (-5,1% vs -4,1% w 2014 roku) przy głębokim spadku ROE (-47,8% vs -30,5% w 2014 roku). W 2016 roku gospodarka powinna wyjść z recesji i zanotować wzrost o ok. 1-2%.
Jednocześnie utrzymują się istotne ryzyka dla wzrostu gospodarczego na Ukrainie (ryzyko niestabilności makroekonomicznej i wypłacalności Ukrainy, ryzyko dostępności finansowania zagranicznego, ryzyko niestabilności rynku finansowego i kursu hrywny, ryzyka dla stabilności sektora bankowego oraz niepewność regulacyjna). Inne istotne okoliczności, które mogą wpłynąć na perspektywy wzrostu gospodarczego na Ukrainie, to eskalacja konfliktu zbrojnego na wschodzie Ukrainy i zawirowania w otoczeniu politycznym.
PKO Bank Polski SA kontynuuje działania mające zapewnić bezpieczne funkcjonowanie swoich spółek na Ukrainie w warunkach obecnej sytuacji politycznej i makroekonomicznej, obejmujące wzmocnienie działań nadzorczych, w tym m.in. monitorowanie środków przekazanych Spółkom przez Bank oraz kształtowania się wymogów regulacyjnych określonych przez Narodowy Bank Ukrainy. Bank stale analizuje ryzyka makroekonomiczne dla działalności KREDOBANK SA. Rozwój sytuacji na Ukrainie może mieć istotny wpływ na działające na tamtejszym rynku spółki Grupy Kapitałowej.